ΤΟ ΦΙΛΟΔΑΣΙΚΟ ΑΘΛΗΜΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΥ
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
«Πώς μπορούν οι σημερινοί νέοι να
αγαπήσουν τα πουλιά, τα ποτάμια και τα φυτά εάν δεν έχουν γερές βάσεις κατά τη
διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας; Που βρίσκεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος; Έξω
στη φύση και στα δάση η μήπως στο σαλόνι μπροστά στη τηλεόραση» (Louv, 2005, σ.131);
Έχει
δημιουργηθεί ένα σχίσμα μεταξύ των νέων και του φυσικού κόσμου. Ως αποτέλεσμα
αυτού του σχίσματος υπάρχουν περιβαλλοντικές, κοινωνικές, ψυχολογικές και
πνευματικές συνέπειες (Louv, 2005).
Μεταξύ των συνεπειών αναφέρονται «η αποξένωση από τη φύση, η μειωμένη χρήση των
αισθήσεων, τα προβλήματα αυτοσυγκέντρωσης, τα υψηλότερα επίπεδα φυσικών και
συναισθηματικών αρρωστειών». Υπάρχει μία αποσύνδεση των παιδιών από τον φυσικό
κόσμο. Η επαφή των παιδιών με τη φύση αποτελεί μία σημαντική εμπειρία ζωής (Knapp, 2006).
Τι είναι
το άθλημα του προσανατολισμού.
Το orienteering είναι ένα
δημοφιλές άθλημα στη Βόρεια Ευρώπη στο οποίο νέοι και ενήλικες βρίσκουν μεγάλη
ευχαρίστηση μέσα από την πρόκληση της εύρεσης σταθμών ελέγχου σε όμορφες
γεωγραφικές περιοχές, δάσους και βοσκοτόπων. Είναι ένα σπορ που παρέχει
ευχαρίστηση σε όλα τα επίπεδα συναγωνισμού, αλλά όπου η τεχνική είναι ζωτικής
σημασίας για να θριαμβεύσει ο αγωνιζόμενος πάνω στις δύσκολες λεπτομέρειες του
χάρτη και του εδάφους και έτσι να ικανοποιηθεί πλήρως από τον αγώνα. Το
orienteering έχει περιγραφεί σαν "ιστιοπλοΐα πάνω σε θάμνους",
"ράλυ αυτοκινήτου με τα πόδια", "επίλυση σταυρόλεξου ενώ τρέχει
κανείς προς τη στάση". Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί περιγράφουν τις δύο
όψεις του αθλήματος: σωματική και πνευματική. Ο αγωνιζόμενος υποχρεούται να
επιλύσει πολλά προβλήματα προσανατολισμού ενώ την ίδια στιγμή πρέπει να
διατηρήσει ένα γρήγορα tempo τρεξίματος προκειμένου να ολοκληρώσει τον αγώνα
στο συντομότερο δυνατό χρόνο.
Το orienteering είναι ένα
άθλημα προσανατολισμού που χρησιμοποιεί ειδικά σχεδιασμένους και λεπτομερείς
χάρτες. Όποιος συμμετέχει υποχρεούται να επισκεφθεί όλα τα σημεία ελέγχου στη
σωστή σειρά. Τα σημεία ελέγχου είναι σημειωμένα πάνω στο χάρτη σαν κύκλοι και
είναι πάντοτε χαρακτηριστικά του εδάφους που διακρίνονται. Τα σημεία ελέγχου
είναι μεγάλες τρίπλευρες σημαίες χρώματος πορτοκαλί και άσπρου και είναι
τοποθετημένες μέσα στον κύκλο όπως σημειώνεται στο χάρτη. Κάθε σημείο ελέγχου
έχει έναν κωδικό αριθμό για αναγνώριση και ένα τρυπητήρι με ένα μοναδικό
σύστημα σήμανσης το οποίο χρησιμοποιείται από τους αγωνιζόμενους για να
μαρκάρουν την κάρτα τους και να αποδείξουν ότι έχουν επισκεφθεί το σωστό σημείο
ελέγχου.
Όλοι οι συμμετέχοντες
μπορούν να διαλέξουν μία διαδρομή που να ταιριάζει στις ικανότητες και στην
εμπειρία τους. Δεν είναι απαραίτητο να τρέχει κανείς, κάλλιστα μπορεί κάποιος
να περπατήσει, γεγονός που βοηθάει τους ηλικιωμένους ή άτομα με σωματικές
αναπηρίες να λάβουν μέρος. Αντίθετα με τον κλασσικό αθλητισμό, η εκκίνηση δεν
δίνεται για όλους τους συμμετέχοντες μαζί αλλά χωριστά σε τακτά χρονικά
διαστήματα. Εάν τα σημεία ελέγχου δεν είναι ήδη τυπωμένα πάνω στο χάρτη, τότε ο
κάθε αγωνιζόμενος πρέπει να αντιγράψει τους κύκλους με τα σημεία ελέγχου από
έναν εντοιχισμένο κεντρικό χάρτη πάνω στο δικό του χάρτη. Στη συνέχεια ο κάθε
αγωνιζόμενος ξεχύνεται μέσα στο δάσος για να βρει τα σημεία ελέγχου όσο πιο
γρήγορα μπορεί. Νικητής είναι αυτός ο οποίος ολοκλήρωσε τη διαδρομή στο
συντομότερο δυνατό χρόνο. Το orienteering είναι ένα ατομικό άθλημα το οποίο
απαιτεί αυτοσυγκέντρωση για να διατηρηθεί κανείς πάνω στην επιλεγμένη διαδρομή.
Έλλειψη εξοικείωσης με το διάβασμα των δασικών
χαρτών και κακή εκτίμηση της κατάστασης.
Οι πρόσφατες τραγικές φωτιές του Νομού
Αττικής έρχονται να μας θυμίσουν για άλλη μία φορά κάποιες πικρές αλήθειες που
προέκυψαν από τις πυρκαγιές της Πάρνηθας. Όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ
εφημερίδας «οι πυροσβέστες δεν ξέρουν την Πάρνηθα. Ούτε τους δασικούς δρόμους,
αφού απαιτεί εξοικείωση το διάβασμα των δασικών χαρτών. Προτίμησαν να αποφύγουν
οποιονδήποτε κίνδυνο εγκλωβισμού» (Καμπύλης, Τάκης, 2007. Τους ειδοποίησε ο
δασολόγος. Ελεύθερος Τύπος, 30-6-2007. σ.3). Το 2007 ο υπεύθυνος διαχείρισης
του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας Δημήτρης Σπαθής είχε επιβεβαιώσει τον κακό
συντονισμό των δυνάμεων πυρόσβεσης κατά την πυρκαγιά της Πάρνηθας. «Δεν ήξεραν
οι άνθρωποι τι να κάνουν. Δεν ήξεραν πως να μπούν στο δάσος, που να φτιάξουν
ζώνες, πώς να κατευθύνουν τα αεροπλάνα». Επίσης ο υπεύθυνος προγράμματος της
WWF Λατσούδης (2007) είχε επισημάνει ότι η έλλειψη χαρτών αλλά και η έλλειψη
εξοικείωσης με το διάβασμα των δασικών χαρτών αποτελούν σημαντικά προβλήματα:
«Τι νόημα έχουν οι αντιπυρικές λωρίδες αφού δεν τις χρησιμοποίησε κανένας; Χθές
μας είπαν από το στρατό ότι για να φθάσουν σε ένα σημείο έκαναν βόλτες 2,5
ώρες, για τι δεν ήξεραν που βρίσκεται. Δεν υπήρχαν χάρτες της Πάρνηθας σε όλες
τις ομάδες. Ήρθαν και οχήματα από μακριά που δεν ήξεραν την περιοχή. Η φωτιά
αφέθηκε να περάσει από τα δύο σημεία–κλειδιά, εκεί ήταν το έγκλημα». Με άλλα
λόγια η ύπαρξη αντιπυρικών λωρίδων δεν σημαίνει απολύτως τίποτε στην πράξη εάν
οι δασοπυροσβέστες και οι εθελοντές δεν γνωρίζουν τις αντιπυρικές λωρίδες.
Στο σημείο αυτό το άθλημα του προσανατολισμού
μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο. Επαναλαμβάνουμε για άλλη μία φορά ότι το
orienteering είναι ένα άθλημα προσανατολισμού που χρησιμοποιεί ειδικά
σχεδιασμένους και λεπτομερείς χάρτες. Θα πρέπει οι δασοπυροσβέστες να
υποχρεούνται να παρακολουθήσουν μαθήματα προσανατολισμού στο δάσος και να
συμμετάσχουν σε ασκήσεις προσανατολισμού και εξοικείωσης με επίμαχες δασικές
περιοχές.
Λόγοι ενασχόλησης των παιδιών και των
νέων με το άθλημα
Οι νέοι ωφελούνται από το άθλημα με
τους ακόλουθους τρόπους: ικανοποιεί την ανάγκη τους για κίνηση, αναπτύσσει τις
διανοητικές τους ικανότητες και τις επιδεξιότητες λήψης αποφάσεων, τους καθιστά
αποφασιστικούς και προσανατολισμένους στον στόχο, αυξάνει την δημιουργικότητα
και την φυσική τους κατάσταση, απαιτεί εντιμότητα και κοινωνική κατανόηση και
ενισχύει την γνώση για τη γεωγραφία της χώρας.
Μεταξύ άλλων τα παιδιά θα πρέπει να
ασχοληθούν με το άθλημα και για τους ακόλουθους σημαντικούς λόγους: 1) Απαιτεί
από τους αγωνιζόμενους να ερμηνεύουν συνεχώς τις πληροφορίες, να αναλύουν τη
διαμόρφωση του εδάφους και να συνδέουν το χάρτη με το έδαφος. 2) Το άθλημα
δημιουργεί στα παιδιά μια συναίσθηση και αναγνώριση της σπουδαιότητας του
περιβάλλοντος και της ανάγκης να τηρείται ένας κώδικας προστασίας του
περιβάλλοντος.
Οι συμμετέχοντες αντλούν περισσότερη
ικανοποίηση από την ολοκλήρωση της διαδρομής παρά από την δραστηριότητα αυτή
καθ’ αυτή. Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του αγωνιστικού προσανατολισμού
όπως και όλων των υπαίθριων αθλητικών δραστηριοτήτων είναι ότι οι δραστηριότητες
αυτές προσαρμόζονται στα μέτρα του καθενός, αφού ο κάθε αγωνιζόμενος επιλέγει
την ταχύτητα με την οποία θα κινηθεί καθώς και το επίπεδο δυσκολίας της
διαδρομής δεδομένου ότι μπορεί να επιλέξει το μήκος και την δυσκολία της
διαδρομής πριν ξεκινήσει. Επίσης διαλέγει και πόσο ανταγωνιστικός θα είναι.
Άλλοι επιλέγουν να τρέξουν όσο πιο γρήγορα μπορούν ενώ άλλοι επιλέγουν να
περπατήσουν με την άνεσή τους. Η ευχαρίστηση από τις όμορφες διαδρομές στη φύση
αποτελεί την κυριότερη πηγή ευχαρίστησης. Άλλη μια σημαντική πηγή ευχαρίστησης
αποτελεί η εξερεύνηση, περιπέτεια, πρόκληση μιας άγνωστης διαδρομής. Το άθλημα
του αγωνιστικού προσανατολισμού διεξάγεται κυρίως σε περιαστικά δάση διότι
αυτοί που το έχουν ανάγκη είναι ασφαλώς οι ταλαιπωρημένοι από τον αστικό
πολιτισμό κάτοικοι των μεγαλουπόλεων, ενώ αυτοί που μεγάλωσαν στην ύπαιθρο
παρόλο που έχουν περισσότερες εμπειρίες και γνώσεις για τη φύση πιθανώς να
αισθάνονται λιγότερο την ανάγκη να ασχοληθούν μ’ αυτό.
Δεδομένου
ότι οι πυρκαγιές των δασών αποτελούν διαρκή απειλή κάθε καλοκαίρι και την Ελλάδα
είναι προς το συμφέρον της χώρας μας η ανάπτυξη αυτού του φιλοδασικού αθλήματος
με την έντονη περιβαλλοντική ευαισθησία. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να
δοκιμάσει τον εαυτό του σε αγώνες προσανατολισμού.
Κοινωνιολόγος του αθλητισμού
Ph.D στο Πανεπιστήμιο Manchester
Διδάσκων στο ΤΕΦΑΑ Σερρών του ΑΠΘ
Εκπαιδευτής αγωνιστικού
προσανατολισμού
23920-21755